Zgodnie z art. 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 1974 r., II CO 9/74 „Powództwo o zmianę przewidziane w art. 138 k.r.o. wchodzi w grę w razie zmiany stosunków. Przez pojęcie «stosunków» w tym wypadku należy rozumieć okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i jego zakresu (np. art. 133 i 135 k.r.o.). Zmiana zatem «stosunków» tak pojmowanych, bez potrzeby zajmowania się zagadnieniami szczególnymi, jest zmianą okoliczności, od których zależy istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego”. Zmiana stosunków może więc oznaczać zmniejszenie się lub zwiększenie się możliwości finansowych zobowiązanego albo wzrost lub zmniejszenie się potrzeb uprawnionego. „Pojęcie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz pojęcie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, pozostają we wzajemnej zależności i obie te przesłanki wzajemnie na siebie rzutują, w szczególności przy ustalaniu wysokości alimentów przez Sąd. Odmienny pogląd pozostawałby w sprzeczności z zasadą równej stopy życiowej dzieci i rodziców, obowiązującej także w sprawach alimentacyjnych” (wyrok SN z 25 marca 1985 r., sygn. akt III CRN 341/84). Ponadto zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 21 maja 1975 r., sygn. akt III CRN 72/75, usprawiedliwione potrzeby dziecka winny być ocenione nie tylko na podstawie wieku, lecz również miejsca pobytu dziecka, jego środowiska, możliwości zarobkowych osób zobowiązanych do jego utrzymania oraz całego szeregu okoliczności każdego konkretnego wypadku. W szczególności pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można odrywać od pojęcia zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Pojęcia te w praktyce pozostają we wzajemnej zależności i obie przesłanki wzajemnie na siebie rzutują, zwłaszcza przy ustalaniu przez sąd wysokości alimentów. Przykładowymi powodami zmiany orzeczenia, czy też umowy dotyczącej alimentów, mogą być:
– wpływające na obniżenie alimentów: narodziny kolejnego dziecka, utrata uprawnień do wykonywania zawodu, podjęcie pracy przez dziecko, choroba zobowiązanego wymagająca zwiększonych nakładów finansowych;
– wpływające na podwyższenie alimentów: podjęcie lepiej płatnej pracy przez zobowiązanego, upływ czasu i związany z nim wzrost wysokości wydatków, rozpoczęcie kolejnego etapu edukacji przez uprawnionego powodująca zwiększenie wydatków, choroba uprawnionego powodujące zwiększenie wydatków.